Enerji Verimliliği

Ulaştırmada Enerji Verimliliği
 
Vizyon, Türkiye'deki tüm ulaşım hareketleri için tüketilen enerji (yakıt) miktarını azaltmaktır. Yakıt tüketimi; toplam seyahat sayısının, kat edilen mesafenin ve taşıma aracına göre tüketilen yakıtın (verimlilik) bir birleşimidir. Dünyada kullanılan tüm yakıtların yaklaşık yarısı nakliye amaçlıdır. AB'nin kentsel bölgelerinde, ortalama olarak, yolculukların %50'si araba, %25'i toplu taşıma ve%25'i yürüyüş /bisiklet ile yapılmaktadır. Türkiye'de ise yolculukların %70'i araba, kalanı ise toplu taşıma araçlarıyla ve az oranda bisiklet ile yapılmaktadır. 2016 ICCT raporu, artan nüfus, ekonomik büyüme, kentleşme ve artan araç mülkiyeti ile Türkiye'de ulaşım için petrol tüketiminin, arabadan toplu taşımaya, elektrikli araçlara veya bisiklete önemli bir geçiş olmadığı sürece 2010-2030 arasında iki katına çıkmasının beklendiğini göstermektedir. Bu artışı sınırlamak için aşağıdaki ana stratejik hedefler düşünülebilir:
 
Tüm taşıtlarda yakıt verimliliğinin artırılması Türkiye yüksek değerli, büyük motorlu taşıtlara (çok yüksek fiyat ve taşıt vergileri) karşı küçük motorlu taşıtların (daha düşük fiyat ve taşıt vergileriyle) satın alınmasını destekleyen bir vergi sistemine sahiptir. Yakıt vergileri benzin yerine LPG ve dizel yakıtlı araçları desteklemektedir. Sonuç olarak, AB ortalamasının altında olarak araç satışlarının %75'inden fazlası, motorları 1.3 litreden daha küçük olan küçük/orta boy otomobiller içindir. Bununla birlikte, ticari araçlara uygulanan vergilendirme daha düşüktür ve kamyonet sayısı, AB ortalamasından önemli ölçüde yüksektir. Bu noktada, UEVEP U1 (enerji verimli araçların özendirilmesi) ve U2 (alternatif yakıtları karşılaştırma) uygulanabilir.
 
Benzinli araç yerine elektrikli araçların kullanılması Finansal teşvikler sağlayarak ve bir ücretlendirme altyapısı ağı geliştirerek elektrikli araçların alımını teşvik etmek için bir strateji geliştirilmelidir. Türkiye'de elektrikli araç satış oranı %1'den azdır. Buna kıyasla AB ortalaması %2'dir (ancak hızla artmaktadır) ve Norveç'te bu oran %40'ın üzerindedir. Bu, satın alma ve taşıt vergilerinin azaltılması, hibeler ve önceliklendirmeyle mümkün olmaktadır. (Örneğin ücretsiz otopark veya otobüs şeritlerinin kullanımı). AB ülkeleri için 2035'ten itibaren benzin/dizel otomobil satışı yasağı önerilmektedir. Bu hedefe, UEVEP Eylem Planı U1 (enerji verimli araçların özendirilmesi) ve U2 (alternatif yakıtları karşılaştırma) ile ulaşılabilir.
 
Ulaşımda motorlu taşıtlar (araba, toplu taşıma) yerine motorsuz taşıtların (bisiklet, yürüyüş) kullanılması Bu hedefe, bisiklete binme ve yürüme stratejileri geliştirerek ve araç taşımacılığı caydırıcı hale getirilerek (park alanını kısıtlamak veya yol alanını araçtan bisiklet şeritlerine aktarmak gibi) ulaşılabilir.
Planlama politikaları, motorsuz yolculuklara öncelik veren gelişmeleri desteklemelidir (bir konutun cazip yaya ve bisiklet yollarına sahip olması gerekir). Bireysel işletmeler, okullar, hastaneler ve önemli cazibe merkezleri, çalışanları araç dışında seyahat etmeye teşvik etmek için planlar geliştirmelidir. Bu, UEVEP Eylem Planı U3 (bisiklete binme/yaya ulaşımını teşvik etme) ve U6 (şehir içi ulaşım planlaması reformu) yoluyla gerçekleştirilebilir.
 
Seyahat ihtiyacının azaltılması Bu konuda öncelikle yüksek yoğunluklu karma kullanımı desteklemek için arazi kullanım politikalarına odaklanılmalıdır (yerel düzeyde yürüyüş veya bisikletle yapılan daha kısa yolculuklar). Yeni teknolojilerin teşvik edilmesi (toplantılara katılımın skype ile yapılması veya evden çalışmanın teşvik edilmesi gibi). Araba paylaşımını veya araba kulüplerini geliştirmek yoluyla bireysel yolculukların sayısı da azaltılabilir. AB şehirlerinde giderek artan bir şekilde, yayalaştırma ve otopark alanlarını kaldırma yoluyla, araçlara altyapı sağlamaktan yürüme ya da bisiklete binme altyapısı sağlamaya geçiliyor. Bu hedef, UEVEP Eylem Planı U4 (trafiği azaltın) ve U6 (şehiriçi ulaşım planlaması reformu) ile gerçekleştirilebilir.
 
Arabadan toplu taşıma araçlarına geçişin sağlanması Bu hedefe, toplu taşımayı daha öncelikli hale getirerek (otobüs şeritleri), sefer kapsamını ve sıklığı artırılarak, ücretleri sübvanse ederek ve yeni araçlara (elektrikli otobüsler) yatırım yapmak için otobüs ve demiryolu stratejileri geliştirilerek ulaşılabilir. Aynı zamanda, tek kişilik araç kullanımını engellemek için kısıtlama önlemleri uygulanmalıdır (trafik yönetimi, otopark). Kırsal araba yolculuklarını kentsel toplu taşıma araçlarına aktarmak için çok modlu yolculuklar (park ve sürüş) düşünülmelidir. Bu hedef, UEVEP Eylem Planı U5 (otobüs ile toplu taşımacılığının desteklenmesi) ve U8 (demiryolunun güçlendirilmesi) ile gerçekleştirilebilir.
Yük taşımacılığı ile mücadele Yukarıdaki beş stratejik hedef kişisel yolculuklara odaklanmaktadır. En az verimli olandan (havacılık ve karayolu) en verimli olana (denizcilik ve demiryolu) aktarma yapılarak nakliye endüstrisindeki verimliliğin artırılmasına daha fazla önem verilmelidir. Bu, çok modlu deniz / demiryolu aktarma noktalarının geliştirilmesini gerektirmektedir. Bu hedefe, UEVEP Eylem Planı U7 (denizciliğin güçlendirilmesi) ve U8 (demiryolunun güçlendirilmesi) ile ulaşılabilir.
 
Başarıyı ölçme
 
2018 yılında Türkiye ulaşım için 28.148 KTEP enerji tüketmiştir . Tasarruflar, yakıt kullanımındaki büyümeyi, stratejik hedef başına yaklaşık %5-10 oranında azaltmak olacaktır (ancak bu oran kümülatif olarak düşünülemez ve yatırımın ölçeğine bağlıdır). Böylece, 2030 yılına kadar yaklaşık 1.500-3.000 KTEP tasarruf sağlanabilir.

Bazı hedefler uzun vadeli yapısal değişiklik gerektirecek ve kısa vadede ulaşılamayacaktır (örneğin arazi kullanım yoğunluğu). Yolculuk sayısına, mesafeye ve ulaşım şekline göre yakıt kullanımına ilişkin tahminler yapılmalıdır. Kişisel ulaşım için bir Ulusal Seyahat Anketi yapılabilir. Ancak, göstergeler tüketimdeki büyümenin yük taşımacılığındaki büyümeyle de ilişkili olduğunu göstermektedir. Navlun hareketlerinin kapsamlı bir veri seti mevcut değildir. Geliştirilen politikaların ekonomik büyüme ve refahı etkilemeden önemli bir etkisi olması olası değildir.
 

[5] https://ec.europa.eu/eurostat database  Stock of vehicles by category and NUTS 2 regions [tran_r_vehst] 2016

[6] Türkiye otomotiv sektörü raporu, International Council on Clean Transportation (ICCT) 2016 raporu

[7] https://www.eigm.gov.tr/tr-TR/Denge-Tablolari/Denge-Tablolari

 

 

Bu yayın Avrupa Birliği'nin mali desteği ile hazırlanmıştır. İçerik tamamiyle NIRAS IC Sp. z.o.o. sorumluluğu altındadır. Avrupa Birliği veya Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının görüşlerini yansıtmak zorunda değildir.